Afazi nedir, neden olur? Belirtileri neler? Afazi tanısı ve tedavisi nasıl olur?

Afazi, iletişim becerilerini, konuşmayı, okuma veya yazma yeteneğini etkileyen bir iletişim bozukluğu. Ünlü aktör Bruce Willis’in afazi rahatsızlığının duyurulması nedeniyle internette afazi nedir? Afazi neden olur? Afazi belirtileri ve sebepleri nelerdir? Tanısı nasıl konur? gibi aramalar yoğunlaştı. Psikiyatri Uzmanı Dr. Tuba Erdoğan afazi hakkında merak edilenleri anlattı…

Afazi nedir? 

Afazi, beynin konuşma, yazma, okuma gibi dil işlevlerinden sorumlu alanlarının hasar görmesi sonucu oluşan bir bozukluktur.  Bu durum, kişinin günlük yaşamında, konuşma, konuşulanı anlama, tekrarlama, okuma-yazma gibi becerilerin gerçekleştirilememesi şeklinde ortaya çıkmaktadır. 

Afazi belirtileri nelerdir? 

Başlıca belirtileri, konuşma güçlüğü, okuma yazma güçlüğü, okuduğunu anlama güçlüğü, adlandırma güçlüğü ve konuşma bütünlüğünü bozan garip ve uygun olmayan kelimeler kullanma olarak sıralanabilir. 

John Hopkins Medicine na göre ise afazinin bazı belirtilerini şöyle sıralanıyor:

• İfade afazisi olarak adlandırılan Broca afazisi olan kişiler kısa kelimelerini dillerinden çıkarabilir. Kısa ama anlamlı cümleler kurabilirler. Genellikle başkalarının konuşmalarını anlayabilirler.
• Broca afazisi olan kişilerde genellikle kol ve bacakta sağ tarafta güçsüzlük veya felç olur.
• Wernicke afazisi olanlar, kafa karıştırıcı uzun cümleler kurabilir, gereksiz kelimeler ekleyebilir veya yeni kelimeler oluşturabilir.
• Wernicke afazisi olanlar genellikle başkalarının konuşmalarını anlamakta güçlük çekerler.
• Global afazili insanlar, konuşma veya dili anlamada zorluk yaşarlar.

Afazili bireylerin dil ve konuşma sorunlarında seyir nasıl olur?  

Afazinin hastaları değişik şekillerde etkilediğinden klinik seyir de belli bir standartla ilerlemez. Ancak bazı faktörlerin, hastalığın seyrini olumu yönde etkilediği bilinmektedir. Bunlardan bazıları, olumlu kişilik özellikleri, iyi bir aile ve sosyal desteğin olması, genç ve kadın olma, sol el baskınlığı olarak sayılabilir. 

Afazi neden olur?  

• Çoğu zaman afaziye yol açan olan beyin hasarının nedeni Felçtir.
• İnme,
• Beyin kanaması,
• Beyin tümörleri,
• Enfeksiyon hastalıkları
• Ağır kafa travmaları sonrası da afazi meydana gelebileceği bilinmektedir. 

Afazi çeşitleri nelerdir?  

Afazi çeşitleri, beyinde meydana gelen hasarın şiddeti ve büyüklüğüne gore değişmektedir. Başlıca çeşitleri şunlardır; 

Wernicke (Akıcı) Afazisi: Kişinin okuma becerisi sağlamken, okuduğunu anlamada sorun yaşanır. Konuşma akıcı ancak anlaşılmazdır. Ayrıca karşısındakının konuştuklarını anlamada da zorluklar yaşar. Ancak bu eksikliğin farkında değillerdir.  

Tutuk (Broca) Afazi: Kişiler karşısındaki insanın konuşmasını anlar, ancak konuşma güçlüğü ve kelimelere dökme güçlüğü yaşarlar.  

Örneğin, Broca afazisi olan bir kişi, “Köpeği yürüyüşe çıkaracağım” anlamına gelen “Yürüyüş köpeği” veya “Masada iki kitap var” için “kitap iki masa kitap” diyebilir. Broca afazisi olan kişiler genellikle başkalarının konuşmalarını oldukça iyi anlarlar. (Bkz)

İletim Tipi Afazi: Bu afazi çesitinde, kişiler konuşurken tekrarlama sorunu ve yüksek sesle okuma yapma güçlükleri yaşarlar. 

Anomik Afazi: Nesnelerin anlamını bilir ancak isimlendirme sorunu yaşarlar. Algılama sorunu yoktur ayrıca konuşma akıcı ve anlaşılırdır. 

Global Afazi: Afaziler arasında en şiddetli türü olarak kabul edilir. Hasta bireyler ciddi iletişim yetersizliği yaşarlar, konuşma ve anlama güçlüğü ile birlikte okuma ve yazma becerilerinde de zorluklar yaşarlar. 

Progresif Afazi: Nadir ve ilerleyici seyir görülür. Kişiler konuşma, okuma, yazma ve anlama becerilerini aniden değil, yavaş yavaş kaybederler.  

Afazi tanısı nasıl konulur? 

Nörolojik muayene, dil ve konuşma becerilerinin ayrıntılı değerlendirilmesi sonucu afazik durum tanımlanabilir. Bir dil değerlendirmesi, spontan konuşma, adlandırma, tekrarlama, işitsel anlama, konuşma üretimi, okuma ve yazma gibi dile ait bütün alanları kapsamalıdır.  

Afazinin tedavisi var mıdır? 

Afazi hastalığının tedavisi ve iyileşme süreci, etkilenen beyin bölgesindeki hasarın, büyüklüğüne ve konumuna göre değişebileceği gibi, hastanın yaşı, afazinin türü, beyin hasarının sebebi gibi faktörlere bağlı olmak üzere de değişkenlik gösterebilmektedir. Tedavide uygun terapi yöntemleri ile belirtilerin hafiflemesine yardımcı olunmaktadır.  

Afazi hastalarının nelere dikkat etmesi gerekir? 

Afazilerde herhangi bir tedavi desteği almaksızın değişik derecelerde kendiliğinden iyileşme görülebilir. Ancak bu düzelme sınırlı olmaktadır. Terapi desteğinin, konuşmanın gelişiminde çok daha yararlı olduğu bilinmektedir.  

Ayrıca, afazili kişilerin yaşadığı zorlukları, yalnızca dil bozukluğu olarak sınırlamamak gerekmektedir. Eskiden yapabildiği günlük aktivitelerde sorun yaşayan kişinin, afazisinin, profesyonel ve sosyal yaşamını etkilemesi de olası bir sonuç olacaktır. Bu da kişinin özel, sosyal ve iş anlamında zorluklar yaşaması halinde yaşayabileceği ruhsal yakınmalara dikkat etmek gerekliliğini göstermektedir. Bu sorunlar bazı afazili bireyler için, sosyal izolasyon, yalnız kalma isteği ve yakın ilişkilerinde iletişim sorunları gibi sonuçları beraberinde getirebilir . Bu durumda psikolojik destek alınması gerekebilir.

Afazili bir kişi ile iletişim 

Aile üyelerine ise afazili kişi ile iletişim için sunulan bazı öneriler şöyledir:

• Mümkünse terapi seanslarına katılın.
• Kısa, karmaşık olmayan cümleler kullanarak dili basitleştirin.
• Bir yetişkin için uygun, doğal bir konuşma tarzı sürdürün.
• Yüksek sesli radyo veya TV gibi dikkat dağıtıcı unsurları mümkün olduğunca en aza indirin.
• Konuşmalara afazili kişiyi dahil edin.
• Afazili kişinin, özellikle ailevi konulardaki görüşlerini sorun ve ona değer verin.
• Konuşma, jest, işaret etme veya çizim olsun, her türlü iletişimi teşvik edin.
• Kişinin konuşmasını düzeltmekten kaçının.
• Kişiye konuşması için bolca zaman tanıyın.
• Kişinin ev dışında aktivitelere dahil olmasına yardımcı olun.

Afazili hastada ne zaman terapiye başlanmalıdır?  

Afazinin en sık ilk 3 ayda düzeldiği, 1 yıl sonrasında spontan iyileşmenin pek olmadığı bilinmektedir. Bu sebeple mümkün olduğunca erken şekilde terapiye başlanmalıdır. Terapilerde uygulanan tekniklerle, tekrar sağlıklı iletişim kurma yetilerini kazandırmak amaçlanır.