D vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar neler? D vitamini günün hangi saatlerinde içilmeli? 18 soruda D vitamini

D vitamini, kalsiyum dengesinin sağlanması ve kemik metabolizması için önemli role sahip olan bir vitamin olarak karşımıza çıkıyor. Yaygın görülen bir sağlık sorunu olan D vitamini eksikliği ise kişide birçok probleme yol açabiliyor. Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Şavaş Karataş , D vitaminine dair merak edilenleri anlattı.

D vitamini nedir?

D Vitamini bazı gıdalarda bulunan ya da güneş ışığı alımıyla da içsel olarak üretilen son zamanlar da sadece vitamin değil hormonsal olarak işlevlerinin bulunduğu da anlaşılan bir bileşendir.

D vitamininin faydaları nelerdir?

Geçmişte D vitaminin sadece kas – iskelet düzeneğiyle ilişkili yararlarının olduğu biliniyordu. Ancak günümüzde yangıların azalması, bağışıklık ve kan şekeri düzenlenmesinde etkili olduğuna yönelik çalışmalar giderek artmaktadır. Bizim eskiden beri bildiğimiz etkileri ise kemik gelişimi, kalsiyum ve fosfor emilimi, kemik erimesinin önlenmesidir.

İdeal D vitamini seviyesi nedir?

İdeal D vitamini düzeyi sağlıklı bireylerde 30- 50 ng/ml’dir. Ancak D vitamini düzeyini etkileyen durum ve hastalıkları bu düzeyi değerlendirirken göz önünde bulundurulmalıdır.

D Vitamini günlük ihtiyacı ne kadardır?

Erişkin bir birey için günde 600 iu D vitamini alınması önemlidir, 70 yaş üzerinde bu değer 700 iu dir. D vitamini eksikliği olanlarda ise daha yüksek değerler söz konusudur.

D Vitamini eksikliği belirtileri nelerdir?

Çocuklukta rikets denilen sağlıklı yaşamı önemli ölçüde kısıtlayan bir bozukluk, daha ileri yaşlarda ise bu kemik mineralizasyonunun olmadığı osteomalazi ile karşımıza çıkar. Yaşlılarda osteoporozon ilerlemesi ve kas gücünün azalmasıyla da sonuçlanabilir. Tüm bunların dışında son çalışmalarda şeker denetiminin bozulması, süregen yangıların artması, gebelik karmaşalarının artması, bazı tümör tiplerinin ilerlemesi gibi birçok klinik istenmeyen durumla D vitamini eksikliği ilişkili bulunmuştur.

Çok miktarda D vitamini eksikliği yaşanması sonucu açıklanamayan sürekli baş ağrıları, aşırı halsizlik yaşanır mı?

Vitamin D eksikliğinde magnezyum emilimi de azalacağından magnezyumun etkili olduğu baş ağrısı çeşitlerinde yararı gösterilmiştir. Yine süregen kas ağrısının ve bunlar sonucunda halsizliğin nedeni olarak Vitamin D eksikliği karşımıza çıkabilir.

D Vitamini eksikliği neden olur?

Güneş ışığına az maruz kalma, vitamin D’den zengin besinleri az tüketme D vitamini  eksikliğine yol açabilir. Bununla birlikte kalıtsal olarak insan cildinin D vitamini sentez etme yeteneği farklı olabilir. Özellikle bu durum yaşlılarda söz konusudur. Bağırsak emilim bozukluğu olanlarda Vitamin D emilimi etkilenebilir. Karaciğer ve böbrek hastalarında D vitamininin etkinleştirilmesi ile sorun olduğundan düzeyi yetersiz kalabilir.

D Vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar neler?

Genetik etkenler deride sentezlenen D vitaminini kalıtsal olarak azaltabilir, D vitaminin deride dönüşümü özellikle yaşlılarda ve koyu tenli ırklarda azalmıştır.

D Vitamini eksikliği kimlerde görülür?

Beslenme ve güneşlenme yoluyla D vitamini almayanlar başta olmak üzere emilim bozukluğunda, karaciğer hastalıklarında ve böbrek yetmezliğinde de görülme sıklığı artmaktadır.

D Vitamini eksikliği tedavi yöntemleri nelerdir?

Damla, hap, iğne şeklinde tedavi biçimleri vardır. En uygun olanı damla olarak daha düşük dozlarda kullanarak sağlatımı sağlamaktır.

Hamilelikte D vitamini eksikliğinde ne yapmak gerekir?

Vitamin D’nin gebelik istenmeyen durumlarını azalttığına yönelik çalışmalar giderek artmaktadır. Kadın doğum doktorunun önerisi doğrultusunda gebelerde D vitamini eksikliğinin giderilmesi gerekmektedir.

Menopoz dönemlerinde D vitaminin önemi nedir?

Döngüdurum ( menopoz)  durumunda hormon eksikliğini belirtilerini D vitamininin azalttığı gösterilmiştir. D vitamini eksikliğinin giderilmesi sadece döngüdurum belirtilerinin azaltılmasını değil aynı zamanda yaşla birlikte ortaya çıkan kalpdamar  ve metabolik sakıncaların da azaltılmasında önemlidir.

D Vitamini kaynakları nelerdir? En çok nelerde bulunur?

Balıklardan en çok morina balığı, alabalık ve somonda, süt, yumurta, ciğer ve cheddar peynirinde D vitamini bol olarak bulunur. Diğer balık çeşitleri, süt ürünleri ve sebzelerde de daha az olmak üzere içerik olarak vardır.

D Vitamini takviyeleri nasıl kullanılır? Günün hangi saatlerinde içilmeli? Emiliminin daha iyi olması nelere dikkat edilmeli? 

Günlük 800-1000 ünite civarında kullanılıp toplam iki- üç ay içerisinde yeniden D vitamini değerlendirmesi yapılır. Verilecek olan düzey kişinin ağırlığı ve D vitamni eksikliğinin derecesine göre değişir. Bununla birlikte eş etkinleştirici (kofaktör) olarak eksiklik durumunda Mg alınması da D vitamini etkinliğini arttırır. Yağda emilen vitamin olduğundan öğünle birlikte alınması önerilir. Günün en büyük öğününde alındığında düzeyin olağan hale gelme hızı  ve etkinlik daha çok artar. Kullanım kolaylığı ve sağlıklı beslenme açısından en yoğun öğünün erken kahvaltı olması ve D vitaminin kahvaltı ile birlikte alınması mantıklı olacaktır. Geç saatte alınan Vitamin D melatonin düzeyini azaltarak uyku bozukluğu yapabilir.

D vitamini eksikliği kaç günde düzelir?

Uygun dozlama yapıldığında 6-8 hafta sonra D vitamini eksikliği düzelir. Düzeldikten sonra kesilmeden süreklilik düzleminde gidilmesi gerekebilir.

D Vitamini eksikliğinden korunma yöntemleri

Güneş ışığının bol olduğu zamanlarda günde en az 15 dakika kol ve bacaklarımızı güneş ışığında bırakmalıyız. Bu sırada yüzümüzü ve gözlerimizi güneş ışığından korumamız gerekir. Güneş ışığında bulunma süresi koyu renklilerde, ağırlığı yüksek olan bireylerde daha fazla olmalıdır. Bununla birlikte, D vitamininden zengin balık, süt ürünleri, sebzeler tüketmek yararlı olabilir. Örneğin bir öğün somon balığı yemek günlük gereksinimin  yüzde 80’ini sağlar.

D Vitamini fazlalığında ne olur?

Aşırı D vitamini alınması sonucu kalsiyum düzeyi yükselmesi, buna bağlı bulantı, kusma, kas güçsüzlüğü, ruh ve sinirsel sorunlar ortaya çıkabilir. Kalsiyum ile birlikte aşırı D vitamini alınması böbrek taşları, böbrek yetmezliği ile sonuçlanabilir. Dolayısıyla bireyin D vitamini düzeyi 70 ng/ml’yi geçmemelidir.

Uzun süreli ve fazla d vitamini eksikliğinde omurga, kuyruk sokumu, eklem, diz ağrıları gibi iskelet sistemi ile ilgili sorunlar meydana gelir mi?

D vitamini eksikliğine bağlı çocuklarda rikets, erişkinlerde osteomalazi denilen kemik hastalığı ortaya çıkar. Burada kemik kırıkları, ağrı gibi durumlar söz konusu olabilir. Ancak bu durum klasik D vitamini yetmezliğinden daha çok D vitamini yapım bozukluklarında ya da D vitamini emilimini, kullanımını engelleyen hastalık ya da ilaçlarda söz konusudur.